Słysząc „sambo”, każdy miłośnik sportów walki zwraca się w kierunku Rosji. Fani MMA mają od razu przed oczami Fedora Emelianenko, legendę mieszanych sztuk walki. Są to słuszne skojarzenia, ponieważ to, co dziś nazywamy „sambo” opracowano w byłym Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, w pierwszej połowie XX w. na potrzeby Armii Czerwonej. Obecne sambo (w zależności od formuły) łączy w sobie techniki zapasów, boksu czy judo, a od 21 lipca 2021 r. decyzją MKOL znajduje się w tzw. „rodzinie sportów olimpijskich”.
Początki sambo
Sambo (ros.: самбо) zostało uznane za oficjalny sport w ZSRR w 1938 r. Głównym twórcą tego stylu był Wasilij Oszczepkow, Rosjanin, który trenował u samego Jigoro Kano. W 1913 r. Oszczepkow został pierwszym Rosjaninem w historii (czwartym Europejczykiem) który uzyskał czarny pas w judo ( drugi dan w 1917 r, wówczas istniało zaledwie pięć stopni mistrzowskich). W 1921 r. Oszczepkow służył w Armii Czerwonej, był wykorzystywany do tajnych misji specjalnych m.in. w Chinach, tam również poznał Wu-shu. Kiedy wrócił do Rosji, uczył judo w „Dinamo” – Centralnym Domu Armii Czerwonej. Dzięki wpływom Jigoro Kano chciał sformułować nowy styl walki oparty o judo.
Wraz z Wiktorem Spiridonowem (weteranem I wojny światowej, jednym z pierwszych instruktorów walki w ośrodku szkoleniowym NKWD „Dinamo”) chcieli połączyć techniki Kano oraz techniki zapaśnicze ówczesnego ZSRR w jeden, nowy, naukowy styl walki dla wojsk radzieckich. W 1923 r. Oszczepkow i Spiridonow rozpoczęli współpracę z zespołem innych ekspertów dla rządu ZSRR. Skupili się na efektywności, praktyczności i skuteczności stylu, odeszli od tradycyjnych, azjatyckich wartości duchowych.
Zobacz także: Hélio Gracie – legenda, która żyła we współczesnych czasach
Sambo – skąd ta nazwa?
Sama geneza nazwy „sambo” bywa przedmiotem wielu dyskusji. Oficjalnie Anatolij Charłampiew nazywany jest „ojcem Sombo”. Na jego cześć odbywa się jeden z najważniejszych memoriałów. Jednak są również głosy, iż jest to wytwór radzieckiej propagandy, ponieważ z ludzi tworzących ten sport tylko on był w partii komunistycznej. Natomiast Spiridonow był tym, który jako pierwszy użył nazwy „Samoz” (skrót „Samozaszczita” – samoobrona). Założeniem tego systemu było wykorzystanie go przez osoby słabsze, lekarzy wojskowych czy rannych żołnierzy. Zamysł Spiridonowa wynikał z tego, że sam był ranny podczas I wojny światowej. Warto zwrócić uwagę, iż pewne elementy tej koncepcji wykorzystywane są do dziś w systemie szkolenia rosyjskich komandosów. W 1929 r. Oszczepkow przeprowadził pokaz Samoz, w ośrodku szkoleniowym „Dinamo” jako stylu samoobrony dla służb ZSRR.
Pierwsze treningi i szkolenia
Historia sambo mogła zakończyć się w 1937 r. kiedy to cały kraj objęła tzw. „wielka czystka” z jej naczelnym hasłem: „Lepiej aresztować dziesięciu niewinnych niż przegapić jednego szpiega”. Za jednego z potencjalnych szpiegów uznano Oszczepkowa, ponieważ przebywał w Japonii, uznanej w latach 30. XX w. za kraj imperialistyczny. 1 października 1937 r. został aresztowany, osadzony w gułagu, gdzie zmarł w niedługim czasie.
Uczeń Oszczepkowa Anatolij Charłampiew doprowadził w 1938 r. do faktycznego zarejestrowania sambo w Komitecie Sportu (16 listopada 1938 r. Unia Komisji Kultury Fizycznej i Sportu wydała rozporządzenie Nr 633 „O rozwoju wolnej walki (sambo)”). To właśnie wtedy rozpoczęły się treningi tego systemu w armii radzieckiej. Od tego momentu nauka sambo rozpoczęła się w wojsku. W czasie II wojny światowej Wiktor Leonow, kapitan marynarki wojennej, rozpoczął szkolenie specjalnej grupy żołnierzy, którzy mieli przetrwać w najtrudniejszych warunkach bojowych. Trening ten obejmował również naukę sambo. Tak też zaczęła się historia Specnazu…
Zobacz także: Przygotowanie motoryczne w sportach walki
Metodyka sambo
Szczegółowa metodyka treningu została opublikowana Aleksieja Kadocznikowa po II wojnie światowej. Mimo tego on sam nie uważa się za twórcę dyscypliny, twierdzi, iż zebrał i spisał wszystkie skuteczne techniki walki wykorzystywane przez żołnierzy rosyjskich. Warto zwrócić uwagę, że opisał zasady działania dźwigni z perspektywy fizyki i biomechaniki względem ludzkiej anatomii. Sam Kadocznikow uważa, że „rosyjska walka wręcz to niewidzialna broń, której nie można zobaczyć dopóki się jej nie użyje i nie da się jej odebrać dopóki człowiek żyje”.
Wzrost popularności
Po II wojnie światowej sambo było szeroko nauczane na terenie ZSRR oraz w części państw sojuszniczych. Doprowadziło to w 1968 r. do uznania sambo przez FILA (Międzynarodowa Federacja Zapaśnicza) za czwarty sport zapaśniczy. W 1972 r. zorganizowano pierwsze mistrzostwa Europy w Sambo, natomiast w 1975 r. pierwsze, oficjalne mistrzostwa świata. Na letnich Igrzyskach Olimpijskich Moskwie w 1980 r. sambo zostało zaprezentowane jako sport pokazowy. W połowie lat 80. zaczęto walczyć w sambo combat. Początkowo było ono uznawane za „sport barbarzyńców ponieważ bardzo przypominało współczesne MMA. Federacja Amatorskiego Sambo powstała w 1985 r. wcześniej sport ten był afiliowany przez FILA.
Od roku 1990 r. można mówić o ekspansji sambo na zachód. Rozpoczął się również rozwój sambo bojowego (combat) oficjalnie zatwierdzonego na początku 2000 r. które do tego czasu było wykorzystywane tylko i wyłącznie na potrzeby wojska i innych funkcjonariuszy byłego już ZSRR. 21 lipca 2021 r. decyzją MKOL sambo znajduje się w tzw. „rodzinie sportów olimpijskich.
Zobacz także: W jaki sposób sporty walki poprawiają produktywność organizmu?
Rodzaje sambo
Sambo sportowe stanowi kombinację technik znanych z judo, zapasów i jiu-jitsu. Cechą charakterystyczną, która przyciąga wiele osób na zawody tej dyscypliny w krajach byłego ZSRR są wszelkiego rodzaju dźwignie na kolana czy stawy skokowe. Zabronione są uderzenia. Walka trwa od 3 do 5 minut, może zakończyć się wygraną na punkty lub na przewagi jak i przez poddanie rywala bądź jego dyskwalifikację.
Sambo bojowe/combat znane przede wszystkim dzięki legendzie MMA Fedorowi Emelianenko. W swojej formule przypomina amatorskie MMA, gdzie zdobywa się punkty. Walka odbywa się w kaskach i rękawicach umożliwiających chwyt oraz w ochraniaczach na piszczele, dozwolone są ciosy w parterze. Sambo Combat bazuje się na technikach sambo sportowego uzupełnionych ciosami i duszeniami.
Sambo militarne (ros. Система) to system walki stworzony na potrzeby rosyjskiego wojska, szczególnie dla oddziałów Specnazu, czy wywiadu.
W sportowych odmianach sambo zawodnicy noszą bluzy podobne do tych znanych z judo, czy bjj w kolorach niebieskim i czerwonym. Do tego całość ubioru stanowią spodenki i pas (w kolorze bluzy) oraz specjalne buty zwane „sambówkami” (самбовки) przypominające buty zapaśnicze. Zawodnicy sambo bojowego dodatkowo walczą we wspomnianym już kasku i reszcie wyposażenia.
W ciągu ostatnich 10-15 lat sambo stało się co raz bardziej popularne poza Rosją i krajami byłego ZSRR. Na pewno wpływ na to miała kariera Fedora Emelianenko i jego liczne, spektakularne walki. Sam styl sambo ewoluuje, rozwija się, stara się odpowiadać na współczesne zagrożenia, jak i daje możliwość startów w zawodach grapplingowych oraz mma.
Wielu zawodników MMA i BJJ uzupełnia swoje treningi zajęciami z zapasów bądź judo. Sambo jako system wykorzystujący najlepsze cechy tych dwóch sportów walki oferuje różnorodność rzutów, obaleń, czy dźwigni na nogi (!) może stanowić świetne uzupełnienie dla zawodników tych dyscyplin. O jego przydatności może również świadczyć fakt, że wielu zawodników reprezentujących ten styl walki odnosi sukcesy w świecie mma, czy grapplingu.
O Autorze:
Tomasz Kosiński – doktor nauk humanistycznych, miłośnik sportów walki, brązowy pas BJJ.
Zdjęcia pochodzą ze strony Międzynarodowej Federacji Sambo
